Iedereen reageert anders op kritiek en complimenten onder verschillende omstandigheden. Het is onder andere afhankelijk van je persoonlijkheid, ervaringen uit het verleden, de persoon die de kritiek of het compliment geeft (en de manier waarop!) en je stemming.
Ben je perfectionistisch? Dan herken je je misschien wel in onderstaande informatie.
Kritiek krijgen en geven
Het liefst zouden we allemaal willen zeggen dat we constructieve kritiek toejuichen, dat we dit met no hard feelings accepteren en we er vol toewijding mee aan de slag gaan. Het ontvangen van zulke opbouwende kritiek neemt immers een stuk onzekerheid weg, want je weet dat je zelf nooit elk detail perfect kunt maken. Het gevoel dat je erop kunt vertrouwen dat anderen eerlijk tegen je zijn en je de (soms harde) waarheid vertellen, geeft een rustig gevoel. Zo heb je namelijk nóg meer details onder controle!
Er is echter ook een keerzijde. Je streven naar perfectie maakt je erg gevoelig voor opmerkingen die gaan over je prestaties. Kritiek komt harder binnen, want er overkomt je direct een soort schaamte en een gevoel van instant failure. Dat gebeurt in een fractie van een seconde en voordat je het door hebt zit je in de verdedigingsmodus; je hoort je zelf van alles zeggen en ook nog op een manier die op de ander overkomt alsof je boos bent dat ze dat tegen jou dúrfden te zeggen. In werkelijkheid voel je je wanhopig, onbegrepen, angstig, beschaamd of all of the above en wil je zo snel mogelijk de ander, maar vooral jezelf, overtuigen dat je fout niet zo erg is. Dat leidt nogal eens tot vervelende interpersoonlijke situaties en nadat je die hebt opgelost, begint het verwerkingsproces in jezelf. De kritiek kan namelijk nog lang doorklinken in je hoofd en leiden tot een hoop gepieker. Soms hoor je zelfs jaren later nog diezelfde woorden letterlijk terug in bepaalde situaties.
Naast dat daadwerkelijke kritiek steviger binnen kan komen, is het soms ook lastig om te onderscheiden wanneer een grappig commentaar daadwerkelijk als grap is bedoeld. We zijn nou eenmaal twijfelaars, dus ook dergelijke komische opmerkingen kunnen ons doen twijfelen. “Wat als er toch een kern van waarheid in zat?” Ook dat kan weer tot een hoop gepieker leiden.
Heb je veel last van het gepieker nadat je goedbedoelde kritiek hebt gekregen? Sta dan even stil bij het feit dat de kritiekgever slechts één persoon is die zijn mening geeft en dat jouw mening gerust anders mag zijn! Is jouw mening niet anders en ben je het eens met de kritiek? Dan is er eigenlijk geen reden om nog te piekeren. Jij bent ook een mens van vlees en bloed dat fouten mag maken en het feit dat de ander zijn mening met jou deelt, betekent dat diegene jou belangrijk genoeg vindt om dat te doen. Het is dus eigenlijk kritiek op iets wat je hebt gedáán en tegelijkertijd een verpakt compliment naar jou als persoon!
Vind je het zelf lastig om kritiek te geven? Dan heb je misschien iets aan de volgende tips:
- Is je kritiek gegrond, of komt het voort uit dat nare stemmetje in je hoofd dat in een opwelling de ander afkraakt omdat je je dan beter voelt over jezelf? (Ja, dat klinkt heel rot, maar soms hebben we allemaal gedachten die we niet willen hebben, voel je hier dus niet schuldig over!)
- Heeft de ander iets aan je kritiek? Is het echt opbouwend, of is het iets wat de ander niet (meer) kan veranderen en is het ook niet nuttig voor toekomstige soortgelijke situaties?
- Heb je je bovenstaande dingen afgevraagd en blijft de behoefte bestaan om het met de ander te delen? Neem dan de volgende ‘regels’ in acht:
- Start met een positief aspect van hetgeen waar je kritiek over gaat. Dat stemt de ontvanger gunstig en geeft ook aan dat je het goed bedoelt.
- Zorg dat je na het formuleren van de kritiek ook een of meerdere opties voor verbetering kunt noemen (of zeg eerlijk dat dit je gedachte is, maar dat je ook nog niet weet hoe het anders zou kunnen en dat je daar graag bij wilt meedenken indien gewenst).
- Signaleer of de kritiek bij de ander op de gewenste manier is binnengekomen. Merk je dat de ander gekwetst is, wees dan niet bang om daarnaar te vragen en laat de ander (en daardoor ook jezelf) niet zitten met een rotgevoel. Communiceer dus goed met elkaar.
- Accepteer het ook als de ander jouw mening niet deelt! Wees tevreden dat je je zegje hebt gedaan en respecteer dat niet iedereen dezelfde mening hoeft te delen.
Complimenten in ontvangst nemen
Als je het stuk hiervoor hebt gelezen, over het incasseren van kritiek, denk je misschien dat wij perfectionisten het alleen maar superfijn vinden om complimenten te krijgen. Het streelt ons ego en we krijgen waardering voor hoezeer we ons hebben uitgesloofd.
Ten eerste; ja, natuurlijk vinden we het in ons hart fijn een compliment te krijgen, net als alle mensen. Er mee omgaan echter is een ander verhaal. Omdat we onszelf continu bekritiseren, is dat interne stemmetje het eerste wat we horen als we een compliment ontvangen. Van binnen komen er direct gedachtes op die afbreuk doen aan het compliment of het zelfs in z’n geheel in twijfel trekken.
Misschien ben je wel gewend dat je meteen een antwoord klaar hebt en dat ook geeft. Een collega zei toevallig deze week tegen me dat ze mijn website zo mooi in elkaar vindt zitten. Mijn reactie? Ik bedankte haar eerst met een glimlach, maar ik deed afbreuk aan mijn prestatie door te zeggen dat het helemaal niet zo moeilijk is met WordPress. Terwijl dat enerzijds ook wel klopt, maar anderzijds heb ik op sommige pagina’s best wat tijd besteed om het naar mijn zin te krijgen, om nog maar niet te zwijgen over de tijd die het heeft gekost om alle teksten te schrijven. Die “ach” met dat handgebaar (het wegwuiven van de prestatie) zit er zo ingebakken, dat we dat echt moeten afleren.
Dat laatste heeft niet alleen te maken met de interne criticus, maar – bij mij in elk geval – ook met de angst om onsympathiek over te komen. Niemand heeft me ooit arrogant genoemd en ik denk dat ik eerder het tegenovergestelde van dat ben, maar toch zit die gedachte er dan, als ik een compliment ontvang en het er gewoon laat zijn. Rationeel gezien weet ik dat het helemaal oké is om tevreden te zijn met jezelf en dat er een wezenlijk verschil is tussen enerzijds jezelf zien als een goed en fijn persoon dat best wat weet klaar te spelen, of anderzijds jezelf op een voetstuk plaatsen ten opzichte van je medemens.
Tips om complimenten in ontvangst te nemen:
- Laat de stem van je interne criticus toe, maar laat het ook weer wegwaaien. Keihard vechten tegen de gedachte helpt niks, dus accepteer dat de gedachte er is en antwoord met de stem van de mildheid in jezelf dat je die gedachte hebt gehoord, maar het er niet mee eens bent.
- Vind meteen je weg weer terug naar het hier en nu. Laat het compliment binnenkomen, glimlach en zeg dankjewel.
- Bevestig nog een keer in jezelf dat het een leuk compliment was en voel dat het iets fijns in je losmaakt.
- Laat het ook weer los, anders bestaat de kans dat je er toch nog over gaat piekeren en het prettige effect alsnog verloren gaat. Je onderbewuste onthoudt het vanzelf en voegt het toe aan de positieve balans in je gemoedstoestand!
Conclusie
Willen we nou dat iedereen stopt met ons kritiek of complimenten te geven? ‘Als het toch allemaal zo ingewikkeld is….’ Het antwoord is een resoluut NEE! Effectiever en prettiger leren omgaan met kritiek en complimenten is onderdeel van ons proces om meer ontspannen te leren leven. Hou je kritiek dus niet voor je als je bang bent voor de reactie, maar wijs ons er liever op dat we weer eens op de automatische piloot in de verdediging schieten en dat dat nergens voor nodig is. Dan kunnen we er samen om lachen en elkaar oprecht complimenteren met ons wederzijdse begrip voor elkaar en onze ijzersterke communicatie!
