Over het algemeen ben ik erg extrovert en een echte praatgraag. Ondanks dat ik van binnen nogal verlegen en onzeker ben, lukken zelfs praatjes met volstrekt onbekenden best aardig. Het geeft me energie, die interactie met mensen. Een vriendelijk woord tovert echt een glimlach op mijn gezicht en meestal gelukkig ook op het gezicht van de ander.
Deze blog gaat echter niet over die gezellige, vriendelijke praatjes. Daar is immers niets mis mee en we hoeven er ook echt niet over na te denken of ze te analyseren. Nee, deze blog gaat over minder leuke gesprekken. Van die gesprekken waarin je ineens met je mond vol tanden staat. Omdat de ander je compleet verrast met een verbale rechtse hoek en je als gevolg met stomheid bent geslagen. Je hersenen hebben een soort van black-out en je hebt het gevoel dat je die ander alleen maar met open mond kunt aanstaren terwijl de tijd stil lijkt te staan. Je gesprekspartner loopt weg, nog voordat je iets zinnigs hebt kunnen zeggen.
En dan beginnen de radertjes te draaien.
Had ik maar gezegd dat…
Vlak na het incident ben je ineens heel stoer en weet je precies wat je had kunnen zeggen. Maar dan is ’t te laat, want het moment is voorbij. De ene keiharde comeback na de andere valt je in terwijl de adrenaline door je lichaam giert. Je belt of Whatsappt een vriendin en samen bedenken jullie of er niet alsnog iets is wat je kunt doen. Al is ’t maar om die ander te laten weten dat hij of zij de grootste loser is, in plaats van jijzelf.
Waarom voelen we die drang om iemand dusdanig van repliek te dienen dat het (daadwerkelijk of in je hoofd) ontaardt in een heen-en-weer-gekwets waar uiteindelijk geen winnaar uit komt?
Woedend! Of toch beschaamd?
Om in een dergelijke situatie terecht te komen, moet de opmerking gaan over iets dat je raakt op een vlak waar gevoeligheden zitten. Alle lichaamssignalen duiden erop dat je woedend bent, echter wordt die woede aangewakkerd door een heel andere emotie: schaamte. Het gevoel dat je faalt, of niet voldoet. Onze hele samenleving is tegenwoordig gebaseerd op leuker, beter, mooier, sterker, groter, luxer, meer. En aangezien het menselijk is om je te focussen op wat je níet hebt, heeft iedereen wel ergens zo’n gevoeligheid, want niemand blinkt op alle gebieden uit.
Daarnaast is het zo dat het óók menselijk is om niet te willen laten blijken dat je meedoet met het leuker-beter-mooier-fenomeen. Natuurlijk zijn hier gradaties in en zal de één zich hier meer van aantrekken dan de ander. Maar hoe dan ook… vanuit een reflex wil je een reactie geven waaruit blijkt dat jij er boven staat. De comeback moet schreeuwen dat je echt niet geraakt bent én de ander nog rotter laten voelen dan hoe jij je voelt. (Op een zo kalm mogelijke manier natuurlijk, anders vallen we door de mand.) En hoe erger je geraakt bent, des te groter je black-out op het moment suprême.
Daadwerkelijk je kalmte hervinden
Als de ander zich na de opmerking direct omdraait, heb je weinig kans om weer terug op aarde te komen en dan een doordachte reactie te geven. Met een doordachte reactie bedoel ik overigens niet een keiharde verbale linkse hoek in antwoord op die rechtse, want dat is precies hoe de grootste conflicten ontstaan. Vervolgt het gesprek met de ander zich, dan is de kans groot dat die zich überhaupt van geen kwaad bewust was en heb je tijd om na te denken of, hoe en wanneer je er nog op terug wilt komen.
Haal adem
Wees je bewust van de adrenaline in je lijf en gebruik je ademhaling om rustiger te worden. Dit doe je ongemerkt door niet ineens grote hoeveelheden lucht te happen, maar laat elke in- en uitademing wat langer duren. Probeer daarbij jezelf niet af te straffen voor de emotie die je voelt. De emotie komt niet voor niets, dus hij mag er zijn. Het is alleen onhandig om puur vanuit die emotie te handelen en daarom kun je ’t beste zorgen dat er weer een balans komt tussen gevoel en verstand.
Bepaal of je actie wilt ondernemen
Soms zul je, als je wat gekalmeerd bent, besluiten dat je het wilt laten gaan. Vind je het lastig om te bepalen wat hierin het beste voor je is? Stel jezelf dan de volgende vragen:
- Hoe belangrijk is de ander voor je? Heeft zijn mening gevolgen voor de continuïteit van jullie relatie of bijvoorbeeld op zakelijk gebied?
- Verwacht je dat je hier wakker van gaat liggen, of kun je het zelf relativeren?
- Heeft de opmerking betrekking op iets waar je extra gevoelig voor bent en weet je dit van jezelf? Misschien is het dan beter om even te wachten en er een nachtje over te slapen.
Vraag om verduidelijking
Als je hebt besloten dat je het er niet bij wilt laten zitten, kun je gerust zeggen dat je merkt dat wat die ander zei iets met je doet. Hou het bij je eigen gevoel. Vraag altijd om verduidelijking over hoe de ander het bedoelde! Zeg niet: “Waarom maakte je die vervelende opmerking?”, maar liever “Je zei net dat … en ik merk dat me dat wat dwars zit. Wat bedoelde je precies?”. Meestal blijkt dan alsnog dat het gaat om een misverstand of zal die ander het nuanceren. Of die nuance dan wordt gebracht vanuit waarheid of sociale wenselijkheid zul je waarschijnlijk nooit weten. Maar dat maakt uiteindelijk niet zoveel uit; jij hebt je volwassen en verstandig gedragen en alleen dat is al een teken dat je minstens gelijkwaardig bent aan de ander en je je schaamte dus kunt laten varen.
Staat je gesprekspartner nog steeds achter de kritiek die je ontving? Gaat het om een mening? Dan kun je vrij weinig anders doen dan simpelweg zeggen dat je die mening niet deelt (en eventueel waarom, als je die energie er verder in wil steken). Gaat het om feiten en heeft de ander het daadwerkelijk bij het verkeerde eind? Leg dan uit hoe het zit. Wat de ander verder met die informatie doet is aan hem. Zijn menselijke kanten (bijvoorbeeld trots) kunnen er ook voor zorgen dat hij het niet van je wil aannemen. Maar dan heb jij het in elk geval netjes gehouden én je zegje gedaan. Zo hoef je je daar al niet meer druk om te maken.
Wat helpt op de lange termijn?
Op dit moment lees ik het boek De moed van Imperfectie van Brené Brown. Dat is zo’n typische eye-opener die je weer even doet stilstaan bij waar het leven écht om draait. Er staan heel veel tips in om wat meer zin aan je leven te geven in plaats van alleen maar stressen, vergelijken en jezelf (en anderen) continu proberen te overtreffen. Dit lijkt mij de beste manier om minder van bovenstaande confrontaties te moeten ondergaan. Hoe minder het je namelijk interesseert wat anderen van je vinden, des te beter ben je gewapend tegen negativiteit van anderen en zul je ook minder snel met je mond vol tanden staan. Uiteraard hoef je hier niet per se dat boek voor te lezen. Het is iets waar velen van ons tegenwoordig al mee worstelen en er is dan ook heel informatie over te vinden op het internet.
Ik ben overigens wel voornemens binnenkort een boek review te schrijven over De moed van Imperfectie. Dus als je twijfelt of het boek iets voor je is, hou dan de site in de gaten.
— Is bovenstaand verhaal herkenbaar voor je, of juist niet? Deel jouw mond-vol-tanden-moment en hoe je er mee bent omgegaan! Heb je eventueel nog aanvullende tips om met dit soort situaties om te gaan? Laat het weten in de reacties. —
