Ontstaan

♦◊♦◊♦◊♦◊♦

Perfectionisme heeft veel te maken met de volgende factoren:

• De wens/drang om te pleasen (je ouders, je partner, je collega’s, je leidinggevende of in extreme gevallen zelfs volstrekt onbekenden);
• Onzekerheid en angst;
• Ervaringen waarbij je op welke manier dan ook (door jezelf of door anderen) is ingeprent dat je waardigheid afhangt van je prestaties, je uiterlijk en/of je gedrag tegenover de maatschappij (of misschien is je eigenwaarde helemaal weg omdat je het gevoel hebt gekregen het nooit goed te kunnen doen);
• De wens/drang om controle te hebben;
• De neiging tot zwart-wit denken.

Deze factoren ontwikkelen zich gedurende je levensloop, waar hieronder wat uitgebreider op wordt ingegaan.

Gezin en opvoeding

Als je als baby op deze wereld wordt gezet, ben je volledig afhankelijk van je ouders of verzorgers. Daar ligt dan ook de basis van de ontwikkeling van je gedachtegang en je gedragspatronen (voortbordurend op je genetisch bepaalde informatie). Gedurende je eerste levensjaren ontwikkel je, gebaseerd op je ervaringen, een zogenaamde hechtingsstijl. Eén van de vier hechtingsstijlen is de veilige hechting, de andere drie hechtingsstijlen zijn onveilig. (Voor meer gedetailleerde informatie over de verschillende hechtingsstijlen, zie …). Bij een onveilige hechtingsstijl gaat er helaas iets mis, om één (of een combinatie) van onderstaande redenen:

• Je ouders of verzorgers zijn niet zo goed in het herkennen van de non-verbale en verbale signalen die ze van jou krijgen, waardoor ze niet altijd adequaat kunnen reageren. Dit zou bijvoorbeeld kunnen gebeuren als één van hen een stoornis in het autismespectrum heeft, maar ook als ze (bewust of onbewust) gepreoccupeerd zijn met eventuele eigen psychische problemen, relatieproblemen of een ander gezinslid dat om één of andere reden de aandacht opeist.
• Ze hebben zelf een bepaalde hechtingsproblematiek waardoor ze in bepaalde situaties niet goed weten wat de meest adequate reactie is.
• Ze hebben zelf psychische problemen, waardoor ze bijvoorbeeld overbezorgd zijn en je bijna geen ruimte krijgt om je eigen fouten te maken, of ze je juist verwaarlozen of zelfs misbruiken/mishandelen.

In bovengenoemde situaties leer je als kind patronen aan die schadelijk kunnen zijn voor je ontwikkeling, waardoor allerhande problematiek zoals perfectionisme kan ontstaan op uiteenlopende gebieden. Dit zou op de volgende manieren kunnen gebeuren:

• Omdat je ouders niet adequaat op jouw signalen reageren, ga je denken dat je misschien iets verkeerd doet of dat je ouders je niet zien staan omdat je niet belangrijk of goed genoeg bent. In het geval van perfectionisme ben je daar angstig en onzeker van geworden en ga je alles op alles zetten om het goed te doen, om indruk te maken, om íets los te maken. (Het zou natuurlijk ook juist de andere kant op kunnen gaan, door je af te zetten tegen je ouders en juist baldadig gedrag gaan vertonen, maar dat is in het geval van perfectionisme niet aan de orde.)
• Omdat je aanvoelt of ziet dat je ouders zelf niet gelukkig zijn (een kind voelt meer aan dan je misschien zou denken!), ga je onbewust proberen hen te ontlasten door je zo goed mogelijk te gedragen en je continu aan te passen aan wat je denkt dat zij nodig hebben. Je focus ligt dus op het pleasen van hen, in plaats van op je eigen ontwikkeling.
• Wanneer je ouders overbezorgd zijn, denken ze in feite voor jou. Je wordt gewezen op alle pietluttige risico’s en deze worden dan ook zoveel mogelijk vermeden. Je leert te luisteren naar hun mening en angsten, waardoor je niet leert te vertrouwen op je eigen intuïtie. Omdat je er van uit gaat dat ze het beste met je voor hebben (wat waarschijnlijk ook zo is!) en zij veel meer levenservaring hebben dan jij, geloof je dat zij weten wat het beste is. Als je dan uiteindelijk op jezelf bent aangewezen en je eigen beslissingen moet gaan nemen en je eigen keuzes moet gaan maken, merk je dat je continu blijft twijfelen en de mening van anderen nodig hebt om zeker te weten dat wat je doet ook echt oké is.

Daarnaast is sowieso niemand perfect; ook je ouders niet. Misschien is er wel een veilige hechting geweest en heb je een geweldige band met je ouders, maar hebben zij jou (of wellicht juist jouw broer of zus!) zo vaak gecomplimenteerd met je uitstekende cijfers, je beleefdheid, je mooie silhouet of gave huid dat dat een bepaalde impact op jou heeft gehad, waarschijnlijk in combinatie met de factoren die in de volgende onderdelen aan bod komen, of andere niet genoemde factoren.

School

Als je naar school gaat, krijg je te maken met leraren en leraressen, klasgenoten, schoolgenoten, ouders van andere kinderen, enzovoort. Je wereld wordt, naarmate je ouder wordt, vanzelfsprekend steeds groter. Voorbeelden van ervaringen op school die je perfectionisme in de hand kunnen werken, zijn:

• Gepest worden door klasgenoten/schoolgenoten. Als pesters jou het gevoel geven dat je niet oké bent, ga je het uiteindelijk zelf geloven. Uit angst en onzekerheid blijf je soms de rest van je leven pleasen om te zorgen dat het pestgedrag zich niet blijft herhalen en om mensen het gevoel te geven dat jij het waard bent om geaccepteerd te worden. Terwijl je gezonde verstand je echt wel zegt dat je daar niet zo extreem je best voor hoeft te doen, maar gewoon jezelf moet zijn.
• Bovengemiddeld prestatiegerichte sfeer. Dit spreekt aardig voor zich.
• Onderlinge rivaliteit (dat kan naast prestatiegerichtheid ook over uiterlijkheden of vriendschappen gaan!). Vooral in de puberteit manifesteren alle emoties zich heftiger en lijkt het vaak alsof je leven afhangt van wie er wel of niet met je willen omgaan, of je dik of dun bent, puistjes of moedervlekken hebt, etcetera. Rivaliteit in die periode is erg indrukwekkend voor een kind.
• Leerproblemen zoals dyslexie of dyscalculie. Als je hierdoor sterk het gevoel krijgt je beperking te moeten compenseren op andere gebieden, kan je hierdoor perfectionistisch worden.

Erfelijkheid

In zekere mate is de manier waarop je hersenen werken deels aangeboren. Ondanks dat hebben omgevingsfactoren een grote invloed op de mate waarin perfectionisme zich manifesteert. Dat is positief, want als je ervan uit gaat dat het hoofdzakelijk gaat om aangeleerd gedrag, is het vooruitzicht op verbetering en de mogelijkheid tot het afleren van datzelfde gedrag erg hoopgevend!

Geef het dus zeker een kans en neem een kijkje bij de informatie over wat je er allemaal aan kunt doen om te leren minder perfectionistisch in het leven te staan. Door hier te zijn ben je in elk geval al op de goede weg richting meer zelfacceptatie en mildheid. Super beslissing!

Kun je wat tips gebruiken om je kinderen te ondersteunen, zodat ze geen perfectionisme ontwikkelen? Neem dan eens een kijkje op de pagina Voorkomen is beter dan genezen!

Tot slot

Wil je iets toevoegen of opmerken naar aanleiding van bovenstaande informatie? Heb je zelf het idee dat iets anders juist de hoofdbijdrage heeft geleverd aan jouw perfectionistische neigingen? Aarzel niet om contact op te nemen op de door jou gewenste manier om dit met me te delen. Alle input is van harte welkom!